«شیرم را حلالت نمی‌کنم»؛ جمله‌ای آشنا برای تمام کسانی‌که حرمت مادر را نگه‌می‌دارند.جمله‌ای که در پنجاه سالگی هم می‌تواند راه آدمی را عوض کند. گویی شیر مادر هم در کودکی حافظ کودک است و هم در بزرک‌سالی؛ چراکه مادر و شیر مادر حرمتی دارد برای آنانی که حرمت‌ها را می‌شناسند.
می‌گویند فرزند محبت را با شیر یعنی شیره‌ی جان مادر، در تک تک سلول‌هایش ذخیره می‌کند. محبتی که مانا و ماندگار است.
امسال هفته جهانی تغذیه با شیر مادر با شعار«حمایت همه جانبه برای تداوم شیردهی، با هوش و قوی با شیرمادر» از 10 تا 16 مرداد ماه برگزار شد. به همین بهانه با دكتر منصوره صافي‌زاده، مديرگروه سلامت جمعيت و خانواده معاونت بهداشتي دانشگاه علوم پزشكي گفت‌وگو کرده ایم.

• شیر مادر از چه موادی تشکیل شده است؟
شیر مادر یک مایع بی‌نظیر و زنده حاوی عوامل ضدعفونت است که شیرخوار را در برابر بسیاری از بیماری‌ها و عفونت‌ها مانند اسهال، عفونت‌های تنفسی، عفونت گوش، آسم و... محافظت می‌کند. شیر پیشین یعنی شیری که نوزاد در ابتدای هر وعده‌ی شیردهی می‌نوشد، رقیق‌تر بوده و آب مورد نیاز شیرخوار را تامین می‌کند و حاوی پروتئین و لاکتوز می‌باشد و شیر پسین که نوزاد در انتهای وعده شیردهی می‌خورد سرشار از چربی بوده و انرژی مورد نیاز شیرخوار را تامین می‌کند.

• آغوز چیست و چرا به تغذیه‌ی نوزاد با آغوز تاکید می‌شود؟
آغوز شیری است که در دو سه روز اول پس از زایمان در بدن مادر تولید می‌شود. این شیر غلیظ، زرد رنگ و حاوی مواد ایمنی بخش است و به‌عنوان اولین واکسن نوزاد تلقی می‌شود.

• نوع تولد فرزند که طبیعی به دنیا آمده باشد یا با روش سزارین چه تاثیری برمیزان شیردهی دارد؟
مادران که زایمان طبیعی می‌کنند در امر شیردهی و دادن آغوز به نوزاد و مراقبت از او موفق‌تر هستند، چون مادر بلافاصله بعد از زایمان نوزاد خود را در آغوش می‌گیرد و شیر می‌دهد و در همان لحظات ابتدایی تولد، رابطه‌ی عاطفی با فرزندش برقرار می‌کند؛ ولی این نکته را باید به خاطر داشته باشیم که نوزاد چه با زایمان طبیعی و چه با سزارین متولد شود، تغذیه‌ی او با شیرمادر به‌عنوان بهترین شروع می‌باشد و با وجود بیهوشی، درد پس از سزارین و سایر عوارض پس از سزارین، باز هم این روش مانع شیردهی موفق نمی‌شود.

• شیردهی بر سلامت مادر چه تاثیری دارد؟
- به استحکام و ایجاد تقویت رابطه‌ی عاطفی مادر و شیرخوار کمک می‌کند.
- شیردهی از کم خونی، سرطان پستان و تخمدان، پوکی استخوان در سنین کهولت و دیابت پیش‌گیری می‌کند.
- با شیردهی مادران اضافه وزن دوران بارداری را زودتر از دست می‌دهند.

• تغذیه با شیر مادر چه تاثیری بر سلامت کودک دارد؟
- تغذیه با شیر مادر موجب کاهش مرگ ومیر ناشی از بیماری کودکان می‌شود.
- احتمال چاقی و بیماری‌های مزمن مانند بیماری‌های قلبی، پرفشاری خون، سرطان‌ها و دیابت را در بزرگ‌سالی کاهش می‌دهد.
- به رشد و تکامل فک و صورت کمک کرده و از پوسیدگی دندان پیش‌گیری می‌کند.
- امکان تکلم بهتر، هوش بالاتر، کسب مهارت‌های تکاملی و تحصیلی بهتر را درآینده فراهم می کند.
- شیر مادر همیشه تازه و همه‌جا در دسترس است ونیازی به خریدن، آماده کردن، تجهیزات و ذخیره‌سازی ندارد.

• شیردهی از لحاظ عاطفی چه تاثیری بر رابطه‌ی مادر و کودک می‌گذارد؟
تغذیه با شیر مادر به ایجاد رابطه‌ی عاشقانه و صمیمی میان مادر و کودک کمک می‌کند و باعث می‌شود مادران از لحاظ احساس و عواطف خود در را غنی احساس کنند. تماس پوست با پوست مادر و نوزاد بلافاصله پس از تولد و مکیدن پستان مادر توسط نوزاد طی ساعت اول تولد باعث تسهیل و تسریع پیوند عاطفی مادر و کودک می‌شود و اثرات مفیدی بر تکامل شخصیت و تعادل روانی در سال‌های بعدی زندگی کودک دارد.

• آیا شیر مصنوعی ( شیر خشک) می‌تواند جایگزین مناسبی برای شیر مادر باشد؟
خیر، ترکیب شیر مصنوعی یکسان است و مانند شیر مادر در سنین مختلف شیرخوار تغییر نمی‌کند. در شیر مصنوعی هورمون‌ها، آنزیم‌ها، انواع املاح و صدها فاکتور ایمن‌بخش موجود در شیر مادر، وجود ندارد. این کودکان از فواید شیر مادر در ارتقای بهره‌ی هوشی و فواید عاطفی تغذیه با شیر مادر وامنیت روانی محروم می‌شوند. احتمال آلوده شدن هنگام تهیه و تهیه‌ی نادرست (رقیق یا غلیظ شدن) درموارد مصرف شیر مصنوعی وجود دارد. کودکانی که با شیر مصنوعی تغذیه می‌شوند احتمال ابتلا به عفونت گوش، اسهال و استفراغ، اگزما در کودکی و چاقی، بیماری‌های قلبی، دیابت در بزرگ‌سالی را دارند. ضمن این‌که مادر نیز از فواید شیردهی محروم می‌شود.

• در چه شرایطی مادر نمی‌تواند به فرزند خود شیر بدهد؟
مصرف داروهایی مانند بروموکریپتین، ید رادیواکتیو، داروهای ضد سرطان، لیتیوم و بیماری‌های شدید مانند آبسه و یا جراحی‌های پستانی می‌تواند مانع شیردهی شود.

• آیا شیردهی هم راه و روش خاصی دارد؟
نحوه‌ی در آغوش گرفتن شیرخوار و پستان گرفتن او به‌ویژه در یکی دوهفته‌ی اول شیردهی بسیار مهم است که اگر صحیح باشد مانع زخم شدن نوک سینه‌ها می‌شود و مکیدن صحیح کودک نیز تولید شیر را بیش‌تر می‌کند و باعث وزن‌گیری مطلوب شیرخوار می‌شود.
شیرخوار باید علاوه بر نوک، تا آن‌جا که ممکن است قسمت بیش‌تر هاله‌ی قهوه‌ای که مخازن شیری زیر آن قرار دارند را در دهان بگیرد.

• استفاده از شیشه‌ی شیر برای شیردهی چه تاثیری بر سلامت نوزاد دارد؟
تغذیه با بطری خطرناک است زیرا تمیز نگه‌داشتن و عاری نمودن بطری و سرشیشه از میکروب‌ها، بدون دقت کافی و استریل کردن مرتب می‌تواند باعث اسهال شود. ضمنا شیرخوار، میل مکیدن شیر طبیعی را از دست می‌دهد و تولید شیر مادر کاهش می‌یابد. ممکن است شیرخوار زمان تغذیه با بطری تنها گذاشته شود و این می‌تواند سبب خفگی او شود و هم‌چنین از تماس با مادر محروم می‌شود.
لذا در موارد ضروری توصیه می‌شود که برای تغذیه، از فنجان استفاده شود.

• کودکان تا چند سالگی باید از شیر مادر استفاده کنند؟
شیرخواران در 6 ماه اول، به هیچ نوع ماده‌ی غذایی دیگری به جز شیر مادر نیاز ندارند، تغذیه با غذای کمکی از پایان 6 ماهگی شروع می‌شود و تداوم تغذیه با شیر مادر تا 2 سالگی بر حسب تقاضای شیرخوار صورت می‌گیرد.

• راه‌های افزایش شیر مادر و تداوم شیردهی کدامند؟
- مکیدن صحیح و مکرر نوزاد مهم‌ترین عوامل افزایش شیر مادر می‌باشند.
- مادر در حد رفع تشنگی، آب و سایر مایعات بنوشد و فعالیت جسمانی مناسب داشته باشد.
- مادر نسبت به توانایی خود برای شیردهی اعتماد به نفس و اطمینان خاطر داشته باشد .

• پدرها در فرایند تغذیه کودک با شیر مادر چه نقشی دارند؟
پدران نقش مستقیمی در حمایت از تغذیه با شیر مادر در خانواده دارند و البته تمام اعضای خانواده باید به مادر در انجام دادن وظایف خانه‌داری، مراقبت‌ از شیرخوار و یا کودک بزرگ‌تر، کمک کنند تا او بتواند انرژی خود را بر تغذیه‌ی شیرخوار، استراحت و تجدید قوا متمرکز کند.

• مادر از کجا می‌فهمد که میزان شیر او کافی است تا نگران نباشد؟
وزن‌گیری مناسب کودک شیرخوار، معیار مناسبی برای کافی بودن شیر مادر است.

• سخن آخر...
خداوند رزاق در سوره‌ی بقره، آیه‌ی233 می‌فرماید: و مادران دو سال کامل کودکان‌شان را شیر بدهند اگر می‌خواهند دوران شیردهی را کامل کنند.

• سپاسگزاریم از این‌که با اهالی کرمان‌شهر همراه شدید.